Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің хабаршысы. Педагогика. Психология. Социология сериясы

Тіл үйрену стратегиялары: Lesson Study үдерісі негізінде стратегиялардың пәнаралық тасымалдануы контексіндегі түсініп оқуды оқыту моделі

2024-09-11T04:24:00+00:00

Мақалада пәнаралық контексте қазақстандық оқушылардың оқу дағдыларын дамыту мәселесін шешу үшін тіл үйрену стратегияларын оқыту әдіснамасын зерделей келе түсініп оқуды оқыту құрылымы мен моделін әзірлеу жұмысы қарастырылған. Талдау және синтездеу, салыстырмалы талдау, құрылымдық талдау және модельдеу теориялық зерттеу әдістерін қолдана отырып: 1) «жалпылау» стратегиясын модельдеуге арналған «дауыспен ойла» әдісінің нұсқау құрылымы, 2) өзін-өзі оқыту контекстіндегі сұрақтар мен мәлімдемелерден құралған танымдық, метатанымдық, әлеуметтік және аффективті оқу стратегиялары таксономиясы, 3) пәнаралық сабақты зерттеу (Lesson Study) дизайны, 4) саралап және сыни тұрғыдан ойлау әдістерінің тілдік стратегияларды оқытумен өзара байланысы, 5) теоретиктердің үш оқыту модельдерінің бір-бірімен өзара байланысқан иерархиялық құрылымы зерттелінді. Нәтижесінде пәнаралық сабақты зерттеу үдерісі аясында түсініп оқуды оқытудың кешенді құрылымы мен моделі құрастырылды. Сондай-ақ тіл үйрену стратегияларын оқытудың принциптері әзірленді. Модель бес кезеңнен тұрады: алдын ала диагностика, зерттеу алдында стратегияларды оқыту, көп циклді пәнаралық сабақты зерттеу кезеңі, диагностикадан кейінгі кезең және жаңа білімді қалыптастыру. Түсініп оқуды оқыту құрылымы пәнаралық контекстінде оқу стратегияларын сапалы оқытуға бағытталған нұсқау ретінде мұғалімдерге қызмет етуі әбден мүмкін. Модель тіл үйрену стратегияларының теориялық, әдіснамалық, әдістемелік компоненттерін зерттеу үшін маңызды.

Университетте үштілді білім берудің психологиялық-педагогикалық шарттары

2024-07-22T09:17:07+00:00

Бұл ғылыми мақала ЖОО-да үштілді білім берудің психологиялық-педагогикалық жағдайын анықтау мен құруды теориялық тұрғыдан зерттеуге арналған. Қазақстанда үш тілде (қазақ, орыс және ағылшын) оқытумен сипатталатын үштілді білім беру студенттердің тілдік құзыреттілігін, когнитивтік икемділігін және мәдениетаралық құзыреттілігін дамыту әлеуетіне байланысты ерекше назар аударды. Бұл зерттеудің теориялық негізі университет жағдайында үштілді білім беруді табысты жүзеге асыру үшін қажетті психологиялық-педагогикалық жағдайларды зерттеуге арналған. Бүкіл әлемде бар зерттеулерді, білім беру теорияларын және психологиялық принциптерді зерделей отырып, бұл зерттеу үш тілде білім беру бағдарламаларының тиімділігіне әсер ететін күрделі жағдайларды нақтылауға бағытталған, атап айтқанда:

Тілдік коммуникативті орта құру, көптілді ортаға бейімдеу, мәдениетаралық құзыреттілікті дамыту, оқушыларға психологиялық қолдау көрсету арқылы оқушылардың үш тілді оқытуға тұрақты ішкі мотивациясын қалыптастыру;
Оқытудың арнайы әдістері мен технологияларын әзірлеу және қолдану, үштілді оқу материалдарын жасау, тілдерді практикалық қолдану үшін контекстік ортаны қамтамасыз ету, заманауи ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану.

Зерттеу отандық және шетелдік педагогика бойынша аналитикалық және ғылыми әдеби дереккөздер негізінде жүргізілді. Алынған нәтижелер ЖОО-да табысты үштілді білім беру үшін тиімді психологиялық-педагогикалық жағдайлар жасаудың маңыздылығы туралы қорытынды жасауға, сондай-ақ тиімді әдістер мен тәсілдерді анықтауға мүмкіндік береді.

Дуальді оқыту негізінде болашақ педагогтарды кәсіби даярлаудың маңызы ( Германия мен Қазақстан тәжірибесі)

2024-02-23T07:26:38+00:00

Мақалада Германияның дуальді білім беру жүйесінде болашақ мұғалімдерді кәсіби даярлаудың үш кезеңдік мәселесі қарастырылады. Сондай-ақ еліміздегі болашақ мұғалімдерді кәсіби даярлау жүйесіне салыстырмалы талдау жүргізіледі. Осыған сүйене отырып, болашақ мұғалімдерді даярлаудың неміс жүйесіндегі екі жақтылық модельдері және оның ерекшеліктері анықталды. Қазақстандағы кәсіби білім беру жүйесінде дуальді оқыту элементтерін енгізу мәселесі қарастырылады. Германиядағы болашақ мұғалімдерді даярлау жүйесіндегі дуальдылық моделін зерделеу негізінде Қазақстандағы жоғары педагогикалық білім беру процесіне дуальды оқыту элементтерін енгізу бойынша ғылыми-әдістемелік ұсыныстар беріледі.

Зерттеу барысында біз Германиядағы болашақ мұғалімдерді кәсіби даярлау үдерісін талдадық. Бірінші ерекшелігі, оның нормативтік құжаттарына сүйене отырып, болашақ мұғалімдерді кәсіби даярлау мамандықтар бойынша емес, түрлері бойынша жүзеге асырылады. Мысалы, 6 типті мұғалімдерді даярлау мәселесі көрсетілді.

Сондай-ақ Германия мен Қазақстанда дәстүрлі және дуальді оқытуға салыстырмалы талдау жүргізілді, сондай-ақ жоғары оқу орындарында білім беру процесінің идеологиялық және функционалдық-дидактикалық құрылымын өзгертуге бағытталған дуальді оқыту элементтерін енгізу туралы деректер зерделенді. Осылайша, бұл Германия мен Қазақстандағы болашақ мұғалімдердің кәсіби дайындығында көрініс тапқан дуальді оқыту элементтерін анықтай отырып, қорытынды жасауға мүмкіндік берді.

Білім беруді профильдеу жағдайында педагогикалық сыныппен жұмыс істеу ерекшелігі

2024-09-26T06:51:25+00:00

Мақалада қазіргі заманғы бейіндік оқыту талаптарын ескере отырып, білім беруді профильдеу жағдайында педагогикалық сыныппен жұмысты ұйымдастырудың өзекті мәселесі қарастырылады. Болашақ мамандық туралы шешім қабылдауға, қорытынды емтихандар үшін қажетті оқу пәндерін және болашақ кәсіби дайындық үшін оқу орнын таңдауға тура келетін жоғары сынып оқушыларын кәсіби таңдауда психологиялық-педагогикалық көмек зерттелді. Жасөспірімдердің кәсіби өзін-өзі анықтау жолындағы негізгі кедергілердің бірі-барлық мамандықтарды білмеу. Осы мақаланың аясында осы мәселенің шешімі сипатталған.

Мақалада оқытуды профильдеудің маңызды сипаттамасы ашылады, қазіргі ғылыми психологиялық-педагогикалық әдебиеттер негізінде кәсіби өзін-өзі анықтауға талдау жасалады. Жүргізілген зерттеу аясында кәсіби өзін-өзі анықтау жеке тұлғаның кәсіби қызметке деген көзқарасын қалыптастыру процесі және оны жеке және әлеуметтік-кәсіби қажеттіліктерді үйлестіру арқылы жүзеге асыру тәсілі ретінде түсіндіріледі.

Бұл мақалада Ш.Уәлиханов атындағы Көкшетау университетінің педагогика және психология кафедрасы үш жыл бойы жүзеге асырған "педагогикалық сынып" эксперименттік жобасының нәтижелерін талдау ұсынылған. Авторлар жеке ерекшеліктерді, мәдени және аймақтық контексттерді, сондай-ақ кәсіби дайындыққа қойылатын заманауи талаптарды ескере отырып, кәсіби бағдарлауға жүйелі және кешенді көзқарастың қажеттілігін атап көрсетеді. "Педагогикалық сынып" эксперименттік жобасын іске асыру жөніндегі жұмысты талдау жаңа тәсілдерді, әдістерді, ұйымдастыру нысандары мен әдістерін қолдану негізінде оқушылардың педагогикалық бейінін одан әрі дамыту қажет деген қорытынды жасауға мүмкіндік береді.

Жазуы бұзылған оқушыларды оқытудың түзету бағыты

2024-07-12T04:56:28+00:00

Арнайы білім беру жүйесінің маңызды міндеті – мүмкіндігі шектеулі баланы қоғамға қосу, сонымен қатар, оны түзету арқылы қоғамдағы мүмкіндігінше тәуелсіз және тәуелсіз өмірге дайындау. Түзету, ең алдымен, білім беру процесінде немесе әртүрлі қызмет түрлерінде тиісті өмірлік қасиеттерді қалыптастыру арқылы психофизикалық кемшіліктерді жеңу тәсілі. Түзету жұмыстарының тиімділігі жас ерекшеліктерін, жынысын, өмір сүру жағдайларын, тәуелділікті, дифференциацияны ескере отырып, стандарт пен айырмашылықтарды салыстыруда анықталады. Жұмыс психологиялық-педагогикалық жағдайлар мен әлеуметтік-педагогикалық факторлардың күрделілігін ескере отырып, түзету-педагогикалық қызмет алгоритмі бойынша жүргізіледі. Дисграфия мәселесі әртүрлі аспектілерде жан-жақты зерттеуге қарамастан, қазіргі логопедиядағы ең өзекті мәселелердің бірі болып табылады. Бұл, өз кезегінде жазу бұзылыстары бар оқушылар санының көбеюіне және симптоматологияның күрделенуіне, сондай-ақ жазу процесінің психофизиологиялық құрылымына байланысты оқушыларда сөйлеу патологиясының таралуына байланысты. Сөйлеу және жазу қабілеті бұзылған оқушылар тез шаршайды және кез-келген іс-әрекетке қанық болады. Мұғалімнің міндеті – оқушылардың қабылдауын алдыңғы білімдерімен байланыстыру және оларды жалпы ойлау процесіне қосу. Мүмкіндігі шектеулі оқушыларды оқытудың негізгі буыны сабақтың әр кезеңінде қорытынды жасау болып табылады, бұл алдыңғы білімді кейінгі біліммен байланыстыру қажеттілігінен туындайды. Материалды беру тапсырмаларды орындау бойынша қадамдық нұсқауларды ескеруі керек.

Орта мектепте программалауды оқытудың әдістемелік тәсілдері мен технологияларына шолу

2024-02-18T08:55:59+00:00

Үздіксіз ақпараттық серпіліс дәуірінде мектептегі білім берудің оқу бағдарламаларын қайта қарау міндеті өзекті болып отыр. Программалау білім беру процесіне инновация мен интерактивтілік элементтерін енгізеді, бұл оқуды қызықты етіп қана қоймайды, сонымен қатар терең және іргелі білімді қалыптастыру арқылы оның сапасын едәуір арттырады. Бұл тәсіл оқушыларға заманауи технологиялық дағдыларды игеріп қана қоймай, сонымен қатар сыни ойлауды, күрделі мәселелерді талдау және шешу қабілетін дамытуға мүмкіндік береді, бұл қазіргі білім беру процесінің ажырамас бөлігі болып табылады. Мектептегі программалау бағдарламаларын жаңарту ғылым мен технологияның соңғы жетістік- теріне негізделіп, оқытудың қазіргі заман талаптарына өзектілігі мен өзектілігін қамтамасыз етуі маңызды. Бұл жаңа техникалық білім мен дағдыларды енгізуді ғана емес, сонымен қатар оқушыларды үнемі дамып келе жатқан технологиялық әлем жағдайында сәтті бейімделуге және кәсіби қызметке дайындауды білдіреді. Мектептегі білім берудегі программалаудың маңыздылығына баса назар аударатын тәсіл тек техникалық сауаттылықты ғана емес, жалпы ойлау мәдениетін, үздіксіз білім алуға және кәсіби өсуге дайындықты ынталандыруы керек. Мектептерде программалауды оқыту қазіргі әлемдегі табысты өмір мен мансап үшін қажетті құзыреттіліктерді дамытудың кілті болып табылады, бұл білім мен дағдыларды нақты өмірде практикалық қолданудың маңыздылығын көрсетеді.

Нәтижесінде, программалауды мектеп бағдарламасына енгізу ақпараттық ғасырдың сынтегеуріндеріне жауап беріп қана қоймайды, сонымен қатар жоғары технологиялық ортада тиімді жұмыс істей алатын, терең және жалпыланған білімі бар, инновацияларға дайын және стандартты емес мәселелерді шешуге қабілетті мамандардың жаңа буынын қалыптастыруға негіз болады.

Бастауыш сынып мұғалімдерінің әлеуметтік портреті, дайындау, білімін жетілдіру мәселелері

2024-05-20T10:33:00+00:00

Еліміздегі педагогтардың, оның ішінде бастауыш сынып мұғалімдерінің әлеуметтік портреті, педагогтарды даярлау, кәсіби құзіреттіліктерін жетілдіру мәселелері мақаланың өзектілігін айқындайды. Болашақ бастауыш сынып мұғалімдерін даярлайтын университеттердің, колледждердің білім беру бағдарламаларына салыстырмалы анализ жасалды. Алыс-жақын шетел ғалымдарының педагог даярлаудағы іс-тәжірибелері қарастырылды. Педагогтың білімін сырттай бағалау бойынша университеттердің рейтінгісі шығарылды. Білім беру мазмұны- ның жаңартылуы мұғалімнен пәндік білімін үнемі жоғарылатып отыруды талап етеді. Осы мақсатта бастауыш сынып мұғалімдеріне негізгі төрт пән бойынша қандай тараулар мен бөлімдерден пәндік білімін көтеру қажет екендігі анықталды.

Бастауыш сынып мұғалімдерінің алдында тұрған негізгі қиындықтар қарастырылып, жағдайды жақсарту үшін стратегиялар мен ұсыныстар жасалды.

Бастауыш сынып мұғалімдерін даярлау бойынша орта кәсіптік білім, жоғары білім, жоғары білім беруден кейінгі білім беру бағдарламалары салыстырылып зерттелді. Болашақ мұғалімдердің сапалы дайындығын қамтамасыз ету және бастауыш сыныптарда білім беру процесін жақсарту мақсатында білім беру мәселелері мен біліктілікті арттыру әдістеріне ерекше назар аударылады. Зерттеу және білім беру мекемелері, бастауыш сынып мұғалімдері, сондай-ақ Қазақстандағы бастауыш білім беру сапасын жақсартуға бағытталған білім беру саясатының басшылары үшін пайдалы болуы мүмкін құнды ұсыныстар мен практикалық қорытындылар ұсынылады.

Қазақстанның жоғары оқу орындарында «Футбол жаттықтырушысы» мамандығы бойынша бөлімшені ашудың өзектілігі

2024-01-29T10:08:58+00:00

Мақалада футбол ең танымал және басым спорт түрлерінің бірі ретінде сипатталады. Футболдың барлық тартымдылығының артында ойыншылардың және бүкіл футбол штабының қажырлы еңбегі жатыр. Алайда, команда мен оның нәтижелері үшін жаттықтырушы толық жауап береді. Спорттық жаттықтырушы – бұл спортшыларды тәрбиелейтін және оларды жарысқа дайындайтын маман. Жаттықтырушы жұмысының негізгі мақсаты жоғары дәрежелі жарыстарда жеңіске жете алатын жоғары деңгейлі спортшыларды даярлау. Жаттықтырушыға тәлімгердің даралығын сақтау немесе тіпті қайта құру, қарқынды жүктемелер кезінде спорттық іс-әрекетте әркімнің даралығына әсер ету маңызды. Жаттықтырушы жаттығу әдістемесін білуі керек, дене тәрбиесі мен биологияның негіздерін білуі керек. Ол сондай-ақ спорт әлемінде болып жатқан оқиғалардан хабардар болуы керек.

Қазақстандық футболда, қазіргі кезеңде, әсіресе балалар мен жасөспірімдер футболында білікті жаттықтырушылардың жетіспеушілігі проблемасы бар. Мақалада аталған мәселені шешуге, атап айтқанда, Қазақстанның жоғары оқу орындарында, "дене шынықтыру және спорт" кафедраларында "футбол бойынша жаттықтырушы"бөлімшелерін ашуға әрекет жасалды.

Қазақстандық студенттердің дәстүрлі және инновациялық құндылықтар трансформациясы: этнопедагогикалық талдау

2024-10-28T05:58:45+00:00

Қазіргі уақытта қоғамымызда рухани-адамгершілік құн- дылықтардың өзгеруі нәтижесінде, алдыңғы ұрпаққа жат жаңа «құн- дылықтар» қалыптасып отыр. Бұл жағдай жастар мен жоғары оқу орын- дарының студенттеріне этнопедагогикалық білім беруді жаңа қырынан қарастыруды талап етеді. Дегенмен, соның нәтижесінде отансүйгіштік, ана тілі мен ұлттық мәдениетті, тарих пен дәстүрлерді құрметтеу, үл- кендерге ізет көрсету сияқты рухани және дәстүрлі адамгершілік құн- дылықтар назардан тыс қалып жатыр. Зерттеу тақырыбының өзектілігі – еліміздің жоғары оқу орындарында білім алушыларға оқу барысында этнопедагогикалық тәрбие мен идеологиялық жұмыстарды жүргізудің теориялық және практикалық мәселелерін жүйелі түрде қарастырумен айқындалады.

Осы бағытта, зерттеудің мақсаты – Қазақстандағы этнопедагогика ғылы- мының даму тенденцияларына талдау жасау негізінде ұлттық тәлім-тәр- биені дамытудың негізгі функциялары мен бағыттарын анықтау. Зерт- теуде ХХІ ғасырдың басындағы ұлт зиялыларының этнопедагогикалық көзқарастарына ерекше көңіл бөлінді. Қазақ халқының ұлы тұлғалары- ның өмірі, шығармашылығы және ағартушылық қызметі арқылы дәстүр- лі құндылықтар қарастырылды. Зерттеудің практикалық маңызы зор. Білім алушылардың дәстүрлі және инновациялық құндылықтардың трансформациясына жасалған талдау нәтижелері ұлттық этнопедагогика пәнінің оқу бағдарламаларын жаңаша бағытта дамытуға ықпал етеді.

Болашақ IT мамандарының мансаптық мүмкіндіктерін арттыру үшін жоғары математиканы оқытуға арналған жасанды интеллект (AI) пайдаланатын инновациялық технологиялар

2024-11-04T12:25:15+00:00

Ақпараттық технологиялардың қарқынды дамуы және IT саласындағы жоғары білікті мамандарға сұраныстың артуы аясында білім беру жүйесі өз әдістері мен тәсілдерін бейімдеуді қажет етеді. Перспективалық бағыттардың бірі – жоғары математиканы оқытуда инновациялық технологияларды, соның ішінде жасанды интеллектті (ЖИ) пайдалану. Бұл әдіс оқу процесінің тиімділігін арттыруға және болашақ IT мамандарының мансаптық мүмкіндіктерін жақсартуға бағытталған. Мақалада ЖИ-ді жоғары математиканы оқыту процесіне енгізудің мүмкіндіктері мен артықшылықтары қарастырылады. Атап айтқанда, оқу процесін жекелендіруге арналған интеллектуалды жүйелерді, бейімделген оқу бағдарламаларын және білімді бағалауға арналған автоматтандырылған құралдарды қолдану талданады. Бұл әдіс студенттердің күрделі математикалық ұғымдарды меңгеру деңгейін арттырып қана қоймай, сондай-ақ оларда IT саласындағы табысты мансапқа қажетті сыни ойлау мен аналитикалық қабілеттерді дамытуға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, командалық жұмыс, шығармашылық және стандартты емес тапсырмаларды шешу қабілеті сияқты әлеуметтік дағдыларды дамытуға ерекше көңіл бөлінеді, бұл ЖИ арқылы оқыту процесіне интеграциялануы мүмкін. Осылайша, ЖИ тек математикалық дайындықты жақсарту құралы ғана емес, сонымен қатар еңбек нарығында сұранысқа ие құзыреттерді қалыптастыру құралына айналады. Зерттеу сондай-ақ студенттерге нақты уақытта ЖИ технологияларымен өзара әрекеттесуге, білімдерін жетілдіруге арналған кері байланыс пен ұсыныстар алуға мүмкіндік беретін интеграцияланған білім беру платформаларын құрудың маңыздылығын атап көрсетеді. Мұндай технологияларды енгізу неғұрлым икемді және тиімді білім беру ортасын құруға ықпал етіп, түлектердің еңбек нарығындағы бәсекеге қабілеттілігін арттырады.

Дарынды оқушылармен оқу-тәрбие жұмысын ұйымдастырудың маңыздылығы

2024-11-18T05:10:59+00:00

Мақалада дарынды оқушылармен оқу-тәрбие жұмысын ұйымдастырудың маңыздылығы ұғымына берілген анықтамалар мен ғалымдар қарастырған жасұрпақ бойында дарындылықты анықтау барысы көрсетілген.

Бірқатар анықтамаларға сәйкес дарындылық, дарынды оқушы, дарындылықты анықтау және пайымдаудың негізгі тұжырымдамасын, дарындылықты тұтастай қарау және айқындау, дәлелдер келтіру мәселелері қамтылған.

Сонымен қатар мақалада дарынды және талантты оқушыларды ерте анықтау, оқыту және тәрбиелеу олардың білім беру жүйесін жетілдірудің басты міндеттерінің бірі болып табылатындығы, дарынды оқушының шығармашылық ойлауы нормадан тыс ерекше болып келетіндігі, дарынды оқушы бойындағы дарындылық пен талантын ортаға бейімдей отырып қалыптастастыруда мұғалімдер ұстанатын белгілі бір бағыттар болу шарт екендігі туралы айтылған. Дарынды оқушылармен оқу-тәрбие жұмысын ұйымдастырудың маңыздылығы білім мен тәрбие беру үшін ерекше білімді қажет ететін балалардың дарындылығын қолдау мен дамытуға бағытталуы тиістігі, оқушылардың ізденімпаздық қабілеттерін айқындау барысында ғалымдардың ғылыми әдебиеттерге талдау жүргізу барысы мазмұндалған.

Осы ретте, дарынды оқушылармен оқу-тәрбие жұмысын ұйымдастырудың маңыздылығын анықтау барысында ғалымдар еңбегіне ғылыми зерттеу жұмысы жүргізіліп, теориялық тұрғыда тұжырымдама жасалып, қорытынды ұсынылды.

Болашақ педагог-психологтердің құқықтық мәдениетін дамытудың теориялық негіздері

2024-12-07T14:28:13+00:00

Бұл мақалада болашақ педагог-психологтердің құқықтық мәдениетін қалыптастырудың маңыздылығы мен теориялық негіздері кеңінен талқыланады. Құқықтық мәдениет – бұл жеке тұлғаның құқықтық санасын қалыптастырып, оның қоғамдағы мінез-құлқын заңды нормаларға сәйкес реттейтін құндылықтар мен принциптер жүйесі. Мақалада құқықтық білім беру мен тәрбие үдерісі болашақ педагог-психологтердің кәсіби қызметіндегі негізгі аспект ретінде қарастырылады, өйткені құқықтық мәдениет олардың заңдылықты сақтауына және әділеттілікті қамтамасыз етуіне ықпал етеді.

Зерттеу барысында құқықтық мәдениеттің педагогикалық және психологиялық аспектілері зерттелді, бұл болашақ мамандардың құқықтық сана-сезімін қалыптастырудың тиімді жолдарын анықтауға мүмкіндік берді. Авторлар құқықтық мәдениетті дамытудағы әлеуметтік және психологиялық факторлардың рөліне ерекше назар аударып, құқықтық білімнің кәсіби дайындықтағы маңыздылығын атап көрсетеді. Мақалада құқықтық мәдениетті қалыптастыру үшін қолданылатын тиімді әдістер мен тәсілдер жан-жақты талданады, бұл болашақ мамандардың құқықтық сауаттылығын арттыруға және олардың кәсіби деңгейін көтеруге мүмкіндік береді.

Қорытындылай келе, мақалада құқықтық мәдениеттің болашақ педагог-психологтердің кәсіби және тұлғалық дамуына, сондай-ақ қоғамдағы құқықтық тәртіпті нығайтуға қосатын үлесі жан-жақты талқыланады. Бұл зерттеу құқықтық мәдениетті дамытудың кешенді тәсілдерін қолдану қажеттігін көрсетіп, болашақ мамандарды қоғамның толыққанды мүшелері ретінде тәрбиелеу мәселесін тереңірек түсінуге мүмкіндік береді.

Физикалық құбылыстарды сипаттайтын дифференциалдық теңдеу- лерді MathCAD қолданбалы бағдарламалар пакеті көмегімен шешу

2024-02-21T04:55:47+00:00

Дифференциалдық теңдеулерге қатысты оқу материалдары жаңартылып берілген білім мазмұнындағы жоғары сыныптардағы математикаға енгізілген. Қазіргі уақытта «Дифференциалдық теңдеулер» тарауын оқыту әдістемесі қалыптасу жағдайында. Мақалада аталған тарауды оқытуда компьютерлік технологияларды қолдану жолдары зерделенді. Компьютерлік технология құралы ретінде MathCAD қолданбалы бағдарламалар пакеті алынды.

Зерттеліп отырған жұмыста орта мектепте дифференциалдық теңдеулерді игеру барысында аталған теңдеулердің қолданбалылығы ашылған және математика мен физика пәндері арасындағы пәнаралық байланыс принципі басшылыққа алынған. Дифференциалдық теңдеулерді MathCAD пакеті көмегімен шешуге үйрету мектеп оқушыларында компьютерлік технологияларды қолдана білуге бағытталған шеберліктер қалыптастырады. MathCAD пакетін қолдану барысында білім алушы дифференциалдық теңдеудің графиктік және сандық шешімін алуға қажетті шағын бағдарламалар құру әдістерін меңгереді. MathCAD пакеті арқылы физикалық құбылыстарды сипаттайтын сызықтық дифференциалдық теңдеулерді шешуге арналған мысалдар қарастырылған. Тұтқыр ортадағы дененің қозғалысын, тербелмелі гармониялық және өшетін тербелістердің жағдайларын сипаттайтын дифференциалдық теңдеулері зерттелген. Аталған дифференциалдық теңдеулерді шешуге арналған MathCAD ортасында бағдарлама жасалып, оларды қолдану технологиясы құрылған.

Сонымен қатар мақалада аталған теңдеулерді шешуде MathCAD қолданбалы бағдарламалар пакетін қолдану алгоритмі қарастырылды.

Қазақстандағы STEM мамандықтары түлектерінің еңбекке ерте бейімделу тәжірибесін талдау

2024-07-10T16:31:51+00:00

Бұл мақалада STEM мамандықтары түлектерінің ерте еңбекке бейімделу тәжірибесін талдау үшін мансаптық дамудың әлеуметтік-когнитивтік теориясына негізделген зерттеу нәтижелері берілген. Сапалық зерттеуге арналған материал жұмыс тапқан немесе іздеп жүрген STEM бағдарламасының соңғы түлектерімен 24 жартылай құрылымдық сұхбат арқылы жиналған деректер болды. Деректерді талдау әйелдердің ұйымдық интеграциясы мен бейімделуі қайта жанданған патриархалдық гендерлік күтулермен және кеңестік дәуірдегі тұрақты гендерлік күтулермен шектелетінін көрсетті. Сонымен қатар, халықаралық еңбек нарығына қол жеткізу және қазіргі үкіметтің неолибералдық саясаты әйелдерге мансапты басқаруда және әлеуметтік шындықты өзгертуде белсендірек рөл атқаруға мүмкіндіктер туғызуда.

Шағын жинақты мектепте ұжымдық сабақтарды пайдалана отырып әртүрлі жастағы оқытудың технологиялық қамтамасыз ету және сүйемелдеу тәжірибесі

2024-10-16T17:21:06+00:00

Мақалада Шығыс Қазақстан және Павлодар облыстары мұғалімдерінің тәжірибесінде өзін көрсеткен ұжымдық сабақтарды пайдалана отырып, шағын жинақты мектепте (ШЖМ) әртүрлі жастағы оқыту тәжірибесі ашылып, бастауыш, орта және жоғары сыныптарда оқу процесін ұйымдастырудың дәстүрлі тәсілдері, бірлескен сыныптардағы әртүрлі жастағы өзара іс-қимыл, оның артықшылықтары мен кемшіліктері қарастырылып, сынып-сабақ жүйесінен бас тартуға және ұжымдық-әртүрлі жастағы оқытуға көшуге негізделген оқытудың инновациялық түрі, ұжымдық оқу сабақтарын енгізу ерекшеліктері, әртүрлі жастағы топтардағы технологиялық процесс (ӘЖТ) ұсынылады. Әр түрлі жастағы оқыту бұл қиындықтарды жеңуге мүмкіндік береді. Ол бүкіл оқу-тәрбие процесінің жүйелі байланысын қамтамасыз етеді, өйткені бір оқу тобында әртүрлі жастағы және сыныптағы балалар оқиды. Мұғалімдерге оқытудың неғұрлым тиімді әдістері мен нысандарын қолдану, әрбір білім алушының жеке ерекшеліктерін, мүмкіндіктері мен қажеттіліктерін ескеру, оқытудың өмірмен байланысын қамтамасыз ету. Бұл әр түрлі жастағы білім алушыға бір-бірімен сөйлесуге, бір-бірінен үйренуге, әр түрлі жастағы оқушылардың бірлескен іс-әрекетін ұйымдастыруға, материалды тереңірек игеруге және зерттелген материал туралы толық түсінік алуға мүмкіндік береді.

Жасөспірімдердің ұлттық құндылықтарын сыныптан тыс жұмыстар арқылы қалыптастыру

2024-05-27T15:19:19+00:00

Мақалада жасөспірімдердің ұлттық құндылықтарын сыныптан тыс жұмыстар арқылы қалыптастырудың мүмкіндіктері жан-жақты қарастырылады. Мақалада ұлттық құндылықтарды ұрпақ бойына сіңіру мақсатында бекітілген мемлекеттік құжаттар негізге алынды. Сондай-ақ «ұлттық құндылықтар», «сыныптан тыс жұмыстар» сияқты кілттік ұғымдарға педагогика, психология, әлеуметтану және т.б. әлеуметтік ғылымдар аясында зерттеген отандық және шетелдік ғалымдардың еңбектері талданып, ұғымдарға түсіндірме жасалады. Сыныптан тыс жұмыстардың бағыттары мен формалары қарастырылды. Д.Б. Элькониннің жасерекшелік периодизациясына сәйкес, жасөспірімдік кезеңге сипаттама жасалды. Ғылыми мақаланың тәжірибелік бөлімінде жасөспірімдердің (7-11 сынып оқушылары) ұлттық құндылықтарының бастапқы деңгейін анықтау және оны тиімді жолмен қалыптастыру мәселелері талданды. Тәжірибелік жұмыс анықтау, қалыптастыру, бақылау кезеңдерін қамтыды. Анықтау кезеңінде «Аяқталмаған сөйлем», «Суреттер сөйлесін» диагностикалық әдістемелері арқылы оқушылардың ұлттық құндылықтарының бастапқы деңгейі анықталды. Қалыптастырушы кезеңде жасөспірімдердің ұлттық құндылықтарын сыныптан тыс жұмыстар арқылы қалыптастыру мақсатында ұйымдастырылған қысқа мерзімді жоба құрылып, сынақтан өткізілді. Жоба тиімділігін анықтау мақсатында тәжірибенің бақылау кезеңінде М. Рокичтің «Құндылықтық бағдарды анықтау» диагностикасы мен жағдаяттық сұрақтарды талдау әдістемелері қолданылды. Бақылау кезеңіндегі әдістемелердің нәтижелеріне сәйкес қысқа мерзімді жобаның тиімділігі бағаланып, зерттеу жұмысы бойынша қорытынды жасалды.

Педагог-психологты инклюзивті білім беру ортасына кәсіби бейімделуге даярлау аспектілері

2024-04-02T09:44:44+00:00

Мақалада педагог-психологты инклюзивті білім беру ортасына кәсіби бейімделуге даярлаудың аспектілері қарастырылады. Инклюзивті білім беру мәселесі бойынша ғылыми-пeдaгoгикaлық зepттeyлep, тұлғаның қалыптасуы мен кәсіпке бейімделу үдерісі талданады. Жоғары оқу орындарындағы инклюзивтi бiлiм бepyдiң жaғдaйын зepдeлeyдe, coнымeн қaтap пeдaгoг-психологты инклюзивтi бiлiм бepy opтacынa кәciби бeй- iмдeлyгe дaяpлay мәceлeciнiң нeгiзгi мaзмұнын aшyдaғы зерттеулерді қарастыру шарт. Педагог- психологтардың кәсіби дамуы оларың кәсіби жетістіктеріне және кәсіби ортадағы тұлғалық типіне сай қанағаттануына тікелей байланысты. Аталған мәселені зерттеу, жоғарғы оқу орнындағы инклюзивті білім беру бағытындағы мәселелерді айқындау және пeдaгoг-психологтарды инклюзивтi бiлiм бepy opтacынa кәciби бeйiмдeлyгe дaяpлay мәceлeciнiң нeгiзгi мaзмұнын анықтау мақсатында білім алушыларға P.Кeттeлдiң тұлғaны көпфaктopлы зepттey әдicтeмeci (16PF – cayaлнaмacы) жүргізілді. Бұл зерттеу әдістемесінің мақсаты зepттeyдiң диaгнocтикaлық мiнeздeмeciн анықтау жәнe инклюзивтi бiлiм бepyдiң жағдайын саралау, coнымeн қaтap ПДТ бар балалармен жұмыс жүргізуде инклюзивті білім беру ортасына кәсіби бейімделуге даярлығы бapыcындaғы зepттeлyшiлepдiң тoптapындaғы зaңдылықтapды қapacтыpу. Осы мақалада білім алушылардың жоғары оқу орнында кәсіби бейімделу мәселелері бойынша жүргізілген зерттеу жұмыстары және олардың нәтижелері беріледі.

Студенттердің креативтілігін коучинг технологиясын қолдану арқылы дамыту

2024-10-31T07:14:52+00:00

Мақалада қазіргі креативтілікті зерттеулердегі өзекті мәселелердің бірі креативтілікті үйретуге бола ма деген сұраққа байланысты студенттерге креативтілікті коуч технологиясын қолдану арқылы қалыптастыру туралы жазылған. Бұл тұрғыда мақсат жоғары білім беру жүйесінде студенттерді коуч технологиясын қолдану арқылы олардың бойына креативтілікті қалыптастырудың мәселелері бойынша зерттеулер жүргізіліп, оны талдап, нәтижелері болды. Зерттеу М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университетінің базасында жүргізілді. Алынған нәтижелердің практикалық мәні жоғары оқу орындарында студенттерге коуч технологиясын қолдану арқылы креативтілікті қалыптастыру мәселелеріне жеткілікті көңіл бөле берілмейтіндігін, аталған коуч технологиясын қолдану оң нәтиже беретінін дәлелдей түседі. Әдіснамалық талдаулар және жүргізілген эмпирикалық зерттеулер негізінде авторлар қазіргі ғалымдар-педагогтар мен студенттердің креативтілікті бағалауындағы сәйкессіздіктерді де анықтады. Осы жағдай білім алушылардың креативтілігін орнықтыру көп компонентті моделін құрастыру маңыздылығын ашады және оның үздіксіз жаңартылып тұруын талап етеді. Осы зерттеудің нәтижесінде білім ұстаздардың коуч технологиясын қолдану маңыздылығы және білім алушылардың креативтілігін тудыру мен оны дамытуға үлкен мән беру маңыздылығы анықталды. Себебі зерттеу тікелей креативтілікке әсер ететін индивидуалды факторларға бағытталды.

Мақаланың құндылығы болып табылатын коучинг - бұл жеке кеңес беру мен топтық тренинг әдісі, коучинг барысында білім беруші студенттерге нақты, белгілі өмірлік немесе кәсіби мақсатқа толық назар аударып және сол мақсаттарға қол жеткізу жолдарын анықтап көрсететіндігінде. Жоғары зерттеу әлеуетіне ие бұл әдістеменің практикалық мәні ұсынылды және осы әдістемені кәсіптік білім беру бағдарламасында қолдануға тұрады.

Күнделікті өмірдің мәдени тәжірибесіндегі көпмәдениеттілік (Қазақстан кейсі)

2024-08-29T09:07:31+00:00

Жаһандану және мәдениетаралық өзара әрекеттестіктің күшеюі қазіргі заманғы ұлттық қауымдастықтардың реинтеграциялану мәселесіне әкелді және бүгінгі күні ғалымдар оған барабар үлгілерді іздеуде.

Жұмыстың мақсаты – азаматтық бірегейліктің әлеуметтік капиталының ресурсы ретінде көпмәдениетті сәйкестікті қалыптастыруға ықпал ететін ресурс ретінде азаматтардың күнделікті көпмәдениетті тәжірибесін талдау. Зерттеу нысаны: Қазнет желісіндегі ел халқының күнделікті көпмәдениетті тәжірибесі. Зерттеу пәні - бұл мәдениетаралық өзара іс-қимыл негізінде қалыптасатын азаматтардың бірегейлігін символдық түрде көрсететін ҚАЗНЕТ-тің медиа кеңістігіндегі ел халқының тұтынушылық, тілдік және арт-тәжірибелерінің ерекшеліктері. Мәдени тәжірибенің медиадеректерді сапалы контент-талдау әдісі - эмпирикалық құрал болды.

Бұл зерттеу әлеуметтік интеграция тұжырымдамаларына қатысты дәлелдер келтіре отырып, мультимәдениеттік туралы қолданыстағы академиялық пен қоғамдық пікірталасқа ықпал етуге арналған. Қазіргі ұлттардың интеграциясы проблемасы контексінде мультимәдениеттілік мәселесін талдай отырып, біз қазіргі ұлттық қауымдастықтардың интеграциялық дискурсын қолдаудағы көпмәдениетті тәжірибелердің мүмкін болатын рөлі туралы мәселені көтереміз.

Зерттеу нәтижелерін мемлекеттік мәдениет саясатының стратегияларын әзірлеу үшін, сондай-ақ білім беру және ғылыми мекемелерде қазақстандық қоғамның көпмәдениетті аспектілерін зерттеу негізінде мәдениетаралық диалогты дамытуға бағытталған бағдарламалар мен курстарды қалыптастыру үшін пайдалануға болады.

Студенттік кәсіпкерлікті дамытудың алғышарттары: әлеуметтік сауалнама нәтижелері

2024-09-07T11:20:07+00:00

Қазіргі уақытта жастар кәсіпкерлігі экономикалық жағынан да, әлеуметтік жағынан да маңызды рөл атқарады. Кәсіпкерліктің осы түрін қолдау және көтермелеу тұрақты экономикалық өсуге де, әлеуметтік дамуға да қол жеткізудің, сондай-ақ елдегі инновацияларды дамытудың маңызды факторлары бола алады. Бұл мақалада елордалық университеттердің экономикалық емес білім беру бағдарламаларының студенттері болып табылатын әлеуметтік сауалнаманың нәтижелері келтірілген. Эмпирикалық зерттеудің мақсаты-қазақстандық студент жастардың құрылымындағы кәсіпкерлік әлеуеттің сандық және сапалық параметрлерін зерттеу. Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негізі батыстық, ресейлік, қазақстандық ғалымдардың еңбектерінде сипатталған кәсіпкерліктің классикалық және заманауи теориялары мен тұжырымдамалары болды. Бұл мақаланың ғылыми қызығушылығы әлеуметтанулық көзқарас тұрғысынан жастар кәсіпкерлігін дамытудың алғышарттарын зерттеуде жатыр. Зерттеу нәтижелерін талдау студенттердің мотивациялық және тұлғалық ерекшеліктері кәсіпкерліктің идентификатор-сипаттамаларына сәйкес келетіндігін көрсетті. Алайда, Қазақстанда кәсіпкерлік мәдениет әлі қалыптаспауының қауіпі жоғары, сондықтан жастардың инновациялық әлеуетіне сұраныстың жоқтығы мәселесі өткір тұр.

Демонстрацияларға қатысу және азаматтық белсенділік: Қазақстан жағдайы

2024-06-17T07:39:09+00:00

Бұл мақалада ауыл және қала азаматтарын ажырата отырып, қазақ азаматтарының саяси қатысуы (шерулерге қатысу және үкіметпен байланысуы) зерттеледі. Бұл зерттеу Әлемдік құндылықтар 2020 деректерінің негізінде жүзеге асты. Бұрынғы зерттеулер қазақ халқының саясатқа араласуының ықтимал себептеріне тоқталып, оны негізінен елдегі әлеуметтік- экономикалық жағдайлармен, саяси жүйемен және сыбайлас жемқорлықпен байланыстырған. Бірақ, қала мен ауыл арасындағы айырмашылықтарға жеткіліксіз көңіл бөлінген. Бұл зерттеу Қазақстан азаматтарының саяси қатысуына әсер ететін негізгі факторларды анықтауға арналған. Сонымен қатар, ол ауыл азаматтарының саяси қатысуын қалалық тұрғындармен салыстырады. Зерттеу нәтижесі, интернетті пайдалану мен білім деңгейі қалада да, ауылдық жерлерде де үкіметпен байланысу ниетіне статистикалық тұрғыдан маңызды әсер ететінін көрсетеді. Шерулерге қатысу бойынша, тұрғындардың интернетті пайдалануы және саяси жүйеге қанағаттануы ауыл мен қала үшін маңызды рөл атқарады. Қала тұрғындарының дінге жақын болуы үкіметпен байланысуға және шерулерге қатысуға әсер етеді.

Жастардың жоғары білімді таңдауға қатысты ата-ана ұстанымдарын әлеуметтанулық талдау

2024-09-26T12:30:44+00:00

Жастардың жоғары білімді таңдауын зерттеуде ата-ана ықпалын ескеру маңызды. Ата-ананың жоғары білім беру саласындағы тәжірибелері мен ұстанымдары жастардың таңдауына әсер етеді. Жоғары білімді таңдауда жастар ата-анасының кеңестері мен отбасының әлеуметтік-экономикалық жағдайын ескереді. Мақалада ата-ананың жастардың жоғары білімді таңдауына ықпалы сараланады. Мектеп түлектерінің ата-анасымен жүргізілген сұхбат нәтижелері берілген. Іріктеу жиынтығы 100 респондентті құрайды. Алынған мәліметтер ата- ананың білім деңгейі, тұрғылықты жері, отбасының әлеуметтік-экономикалық мәртебесі мен жастардың біліми таңдауы арасында байланыстың бар екенін көрсетеді. Ата-анасының білім деңгейі жоғары болғанда жастар жоғары біліммен қатар, жоғары оқу орнынан кейінгі білімді алуға да талпыныс көрсетеді. Ата-анасының білім деңгейі төмен болған жастар орта арнайы білім алуды да қарастырады. Тұрғылықты жердің де ықпалы бар. Кіші қалаларда мамандықты таңдауда ата-ана ықпалымен қатар туысқандардың әсері де болады. Ірі қалаларда кәсіби таңдау жасауда тек отбасы ішінде талқылау жүргізіледі. Алынған мәліметтер жоғары білімді таңдауда ата-ананың ықпалын тереңірек түсінуге мүмкіндік береді. Ата-ананың білім деңгейі мен отбасының әлеуметтік жағдайы әлеуметтік жіктеу факторы ретінде анықталады. Зерттеудің практикалық маңыздылығы кеңес беру бағдарламаларын жетілдіруге мүмкіндік беретін деректерді ұсынумен байланысты. Бұл мектеп пен ата-ана арасындағы қарым-қатынасты жақсартуға және жастардың жоғары білімді таңдауда ата-ана ықпалының маңыздылығы туралы хабардарлықты арттырады.

Қазақстандағы ішкі миграциялық процесс тенденциялары

2024-11-03T20:33:48+00:00

Мақалада Қазақстан жастарының ішкі миграциясының негізгі себептері зерттелген. Зерттеу барысында жастардың ішкі көші-қонына ықпал ететін факторларын айқындауға ерекше назар аударылады. Талдау жүргізу үшін қазіргі уақытта ел ішінде қоныс аударған жастар арасында жүргізілген зерттеулер негіз болды. Жүргізілген сауалнама нәтижелері бойынша ішкі көші-қонға әсер етуші негізгі себептер анықталып, тенденциялар тұжырымдалды. Миграциялық процестер аймақішілік және өңіраралық миграцияға әсер етуші факторлар мен себептерді түсіндіруге ықпал етеді. Бұл мақалада еңбек миграциясы, атап айтқанда жастардың көші-қон мәселесі талқыланады, себебі мигранттардың басым бөлігі - бұл 15 пен 35 жас аралығындағы жастар. Мигранттар саны жыл өткен сайын артып барады. Көші-қон процестері өзге этникалық ортадағы параллель мәдениеттер мен параллель қоғамдар секілді бірқатар этноәлеуметтік мәселелерді тудырады.

Бүгінде жастардың тұрақты көші-қон модельдері біртіндеп уақытша және циркулярлы қозғалыстар тәжірибелерін ығыстыруда. Мемлекеттің қызметімен реттелетін қоғамдық өмір бағыттарының үлкен спектрінде көші-қон саясаты – біздің еліміз үшін күрделі мәселелердің бірі.

Жастар көші-қоны, ең алдымен, оның білім алуына байланысты жеке дербес зерттеу бағыты болып табылады. Білім алу мақсатында көші қон туралы бастапқы шешім қабылданған кезеңге қарай назар бірте-бірте ең жас буынға ауысады. Мұндай шешім жас адамның кейінгі өміріне де, жалпы адам капиталының кеңістіктік бөлінуіне де үлкен әсер етеді. Үздік жастар үшін бәсекелестік өңірлерді дамытудың маңызды факторына айналуда.

Әйелдердің шешім қабылдау практикасы: «мәжбүрлі баласыздықтан» – «ерікті баласыздыққа»

2024-09-26T12:14:45+00:00

Мақалада өзін «ерікті түрде баласызбын» деп санайтын әй- елдердің шешім қабылдау жолы қазақстандық қоғам негізінде зерттелді.

Зерттеудің өзектілігі: «ана болу – әйелдің басты міндеті» деп табылатын қазақстандық қоғамда өзін «ерікті баласыз» деп жариялаудың әлеуметтік қысымы мен күші, қабылданған шешімнің әйелдердің күнделікті өміріне ықпалы сонымен қатар әйелдерге тағылатын қоғамдық стигма мәселесі теориялық, практикалық дәлелдер негізінде қарастырылды.

Мақалада қолданылған зерттеу әдісі – Қазақстандағы 20-55 жастан асқан өзін ерікті түрде баласыз деп санайтын 15 әйелмен мақсатты квоталық іріктеу және «қар ұшқыны» әдісі арқылы жүргізілген тереңдетілген сұқбат.

Зерттеу нәтижелерінің практикалық маңызы – әйелдердің баласыз болуына ықпал ететін критерийлердің саралануы, аналық міндеттің шығындары мен «баладан азат, еркін» болудың артықшылық себептерін қарастыру.

Нәтижелерді талдау барысында, әйелдердің ерікті баласыз болу тура- лы шешімі – отбасылық пен денсаулық жағдайына, жасына, білім деңгейі мен кәсіби қызмет түріне байланысты күрделілігі көрсетілді. Қазақстандық қоғамда ерікті баласыздық («чайлдфри») құбылысын терең түсіну баласыздыққа бағытталған өмірлік сценарийлерді өзгерту мүмкіндігін болжауға негіз береді, ал жеке тұлға ретінде даму процесінде баласыз болу – дәстүрлі отбасын құру, әлем бейнесін қайта қарастыру параметрімен ауыстырылады.

Бұрынғы кеңес одағы елдеріндегі үкіметтің сеніміндегі батыстық және ресейлік әлеуметтік медианы пайдаланудың рөлі

2024-09-27T11:31:01+00:00

Үкіметтердің билікті ұстап тұру қабілеті олардың қоғамға ақпарат ағынын басқару қабілетіне айтарлықтай тәуелді. Бұл үкіметтер дәстүрлі бұқаралық ақпарат құралдарын дәстүрлі түрде бақылап отырса, әлеуметтік медианың өркендеуі жаңа міндеттер қойды. Бұл зерттеу әртүрлі әлеуметтік медиа платформаларының, атап айтқанда Facebook және Вконтакте желілерінің Қазақстан, Қырғызстан және Грузиядағы орталық және жергілікті өзін-өзі басқару органдарына деген қоғамдық сенімге қалай әсер ететінін зерттеу үшін өкілдік сауалнама деректерін пайдаланады. Зерттеулер көрсеткендей, бұл контексте Facebook үкіметке қарсы хабарламаларды таратуға бейім, ал ресейлік "Вконтакте" платформасы үкіметті қолдайтын мазмұнды таратады. Бұл алшақтық платформаны пайдалануға негізделген үкіметке деген сенім арасындағы әртүрлі қатынастарға әкеледі. Біздің нәтижелеріміз Facebook-ті пайдалану осы елдердегі орталық және жергілікті өзін-өзі басқару органдарына деген сеніммен теріс байланысты екенін көрсетеді. Ал Вконтакте желісін пайдалану әдетте керісінше әсер етеді. Біздің нәтижелеріміз бұрынғы кеңес одағы елдеріндегі саяси көзқарастар мен үкіметке деген сенімді қалыптастырудағы әлеуметтік медиа платформаларының нәзік рөлдерін түсінудің маңыздылығын көрсетеді.

Отбасылық бизнестегі әйел рөлін зерттеулеріне шолу

2024-11-08T06:52:09+00:00

Өткен ғасырдың соңғы онжылдықтары жаһандық құбылыстарға бай. Соның бірі – әйелдердің еңбек нарығына жаппай шығуы және олардың белсенді түрде өзін-өзі жұмыспен қамтуы. Мәселенің өзектілігі әйелдердің қоғамдағы және экономикадағы рөлі туралы дәстүрлі көзқарасты қайта қарау аясында айқын көрінеді. Соңғы уақытқа дейін әлеуметтанулық әдебиеттерде әйелдердің даму процесіндегі рөлі оның репродуктивті функциясына немесе еңбек ресурстарын арттырумен байланысты, ал оның экономикалық әлеуеті аз қарастырылған. Әйелдер еңбегі маргиналды және кездейсоқ деп саналды. Қоғамда әйелдің еңбегіне қалыптасқан көзқарастың себептері ер адамдарға бұрыннан қалыптасқан тәуелділіктен, шығармашылыққа, билікке, капиталға қол жетімділіктің болмауынан және кемсітушіліктің әртүрлі түрлерінен туындады. Мақалада әлеуметтану ғылымындағы отбасылық бизнестегі әйелдердің рөлін зерттеулерге шолу «отбасылық бизнес» ұғымына анықтама беруден басталып, әлеуметтанулық бағыттардағы отбасылық бизнестегі әйелдің түсініктеріне тоқталумен жалғасады. Одан кейін отандық және шетелдік әлеуметтану ғылымындағы теорияларға және зерттеулерге талдау жасалынды. Сонымен қатар мақалада әйелдердің отбасылық бизнесте кездесетін кедергілер және олардың отбасылық кәсіпке қатысуына ықпал ететін факторлар қарастырылған.

Ғылыми зерттеулерде әйелдердің отбасылық бизнестегі рөліне көбірек назар аударылып, олардың ұйымдар табыстылығы мен тұрақтылығына ықпалының артуы байқалады. Көшбасшылық дағдыларды дамыту, ресурстарға қол жеткізу және олардың бизнес-процестерге қатысуын қолдау отбасылық кәсіпкерлікті одан әрі нығайтуға ықпал етеді.

Батыс Қазақстан өңірі халқының әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштері: социологиялық зерттеу нәтижелері

2024-08-28T08:24:28+00:00

Халықтың әлеуметтік-экономикалық сипаттамалары белгілі бір елдегі, аймақтағы немесе қауымдастықтағы адамдардың әлеуметтік және экономикалық өмір сүру жағдайларын сипаттайды. Бұл сипаттамаларға табыс деңгейі, білім беру, жұмыспен қамту, медициналық қызметтерге қол жетімділік, тұрғын үй, зейнетақы және әлеуметтік жеңілдіктер және халықтың өмір сүру сапасына әсер ететін басқа факторлар кіреді. Бұл мақаланың мақсаты белгіленген аймақтың өмір сапасының белгілі бір көрсеткіштерінің өзара байланысын зерттеу болып табылады. Деректерді жинау әдісі-арнайы бағдарламада бағдарламаланған сауалнаманы пайдалана отырып, жеке стандартталған сауалнама, сауалнамамен Қазақстанның батыс өңірінің қалалары мен ауылдарында тұратын 400 респондент қамтылды. Іріктеме халықты негізгі әлеуметтік-демографиялық белгілер (жынысы, жасы, білім деңгейі, ұлты, отбасылық жағдайы, жұмыспен қамтылуы) тұрғысынан бейнелейді. Зерттеу көрсеткендей, өмір сапасының жекелеген көрсеткіштері қалалық және ауылдық елді мекендер арасындағы кейбір әлеуметтік- экономикалық сипаттамалар бойынша алшақтықтың жоқтығын көрсетеді. Жұмыстың ғылыми маңыздылығы елді мекендерді әкімшілік жіктеу тұрғысынан белгілі бір аймақтың әлеуметтік-экономикалық сипаттамаларының өзара байланысын түсінуді кеңейтуден тұрады – қазақстандық қоғамның қоныстану типтері, бұл жұмыстың практикалық маңыздылығы болып табылатын халықтың өмір сүру сапасын жақсарту жөніндегі шараларды іске асыруға негіз береді. Қазақстанның ауылдары мен қалаларында өмірді жан-жақты зерделеу және зерттеулер жүргізу, тиісінше халықты ауылдарда тұрудың кемшіліктері мен артықшылықтары, ауыл өмірімен ұсынылатын мүмкіндіктер туралы объективті хабардар ету қызығушылық тудырады.

Дәрігер мен науқастың өзара әрекеттесуі сенімнің қалыптасуына әсері: әлеуметтанулық талдау

2024-09-26T12:22:33+00:00

Ғылыми мақалада дәрігер мен пациент қарым-қатынасының және науқас сенімі үшін олардың арасындағы келісімділік құндылығының маңыздылығы, сондай-ақ дәрігер- пациент қатынасының пациент сеніміне болжамды әсер етуі көрсетіледі. Дәрігермен байланыс дәрігер мен пациент қарым-қатынасын орнатуда орталық элемент болып табылады. Дәрігер мен пациент қарым-қатынасы медицина тәжірибесінің негізі және денсаулық сақтау жүйесінің орталық элементі болып табылады. Бұл әлеуметтік тұрақтылыққа, денсаулық үндестігі мен дамуына, сондай-ақ пациент бейілділігін жақсартуға, оның ортақ шешім қабылдауда құштарлығын арттыруға елеулі әсер етеді. Дәрігерлік қарым-қатынас дәрігерлердің науқастың ауру тарихын алу, диагнозды түсіндіру, емдеу бойынша ұсыныстар беру және кеңес беру сияқты нақты медициналық тапсырмалар мен мінез-құлықтарды орындау қабілеті ретінде анықталады. Дәрігермен жақсы қарым-қатынас орнату дәрігер мен пациенттің қарым-қатынасын жақсартады және пациенттің қанағаттануын арттырады.

Дәрігер мен пациенттің қарым-қатынасын зерттеу қажет және өзекті, өйткені медициналық көмектің сапасы соған байланысты. Тиімді қарым-қатынас пен сенім пациенттің сәйкестігіне әсер етеді, медициналық қателерді азайтады және жалпы денсаулықты жақсартады. Созылмалы аурулардың көбеюі және телемедицина сияқты технологиялардың тез енгізілуі жағдайында бұл қарым-қатынастарды түсіну медициналық көмекті оңтайландыру, пациенттердің қанағаттануын және жалпы денсаулық сақтау тиімділігін арттырудың кілті болып табылады.

Бұл ғылыми мақаланың мақсаты – дәрігер мен пациенттің өзара әрекеттесуінің пациенттердің сенім деңгейіне әсер ету механизмін зерттеу және дәрігер мен пациент арасындағы қарым- қатынасқа демографиялық факторлардың әсерін бағалау. Өйткені дәрігер мен пациент арасындағы тиімді қарым-қатынас бұл сенімді нығайтуға көмектеседі.

Пенитенциарлық жүйе және АИТВ: әлеуметтік жұмыстың тұтқындардың өмір сүру сапасын жақсартуға ықпалы

2024-09-26T12:42:39+00:00

Бұл мақала пенитенциарлық жүйедегі әлеуметтік жұмыстың рөлін, әсіресе АИТВ жұқтырған тұтқындарды қолдау тұрғысынан зерттеуге арналған. Зерттеу объектісі – осы осал топтың өмір сүру сапасын жақсартуға бағытталған әлеуметтік жұмыс. Мәселе сотталғандар арасында АИТВ-инфекциясының жоғары таралуы және бас бостандығынан айыру орындарындағы медициналық қызметтерге қолжетімділіктің шектелуінде. Зерттеу сонымен қатар АИТВ жұқтырған тұтқындардың қажетті ресурстарға қолжетімділігін шектейтін стигматизация мен дискриминация сияқты кедергілерді қарастырады. Мақалада әдебиеттердің жүйелі шолу әдістері, соның ішінде пенитенциарлық мекемелердегі әлеуметтік жұмыстың халықаралық стандарттары мен үздік тәжірибелерін талдау қолданылған. Негізгі нәтижелер тиімді әлеуметтік жұмыс бағдарламалары стигма деңгейін айтарлықтай төмендететінін, емделуге деген ұмтылысты жақсартатынын және босатылғаннан кейін тұтқындардың сәтті қайта әлеуметтенуіне ықпал ететінін көрсетеді. Мақалада Қазақстанның пенитенциарлық мекемелерінде кешенді әлеуметтік жұмыс бағдарламаларын дамыту бойынша медициналық қызметтерге қолжетімділікті, психоәлеуметтік қолдауды жақсартуға және АИТВ жұқтырған тұтқындарды қоғамға қайта қосуға дайындауға бағытталған ұсыныстар берілген. Пенитенциарлық жүйеде АИТВ проблемасын тиімді шешу үшін әлеуметтік қызметкерлерді қаржыландыруды ұлғайту және даярлауды жақсарту қажеттілігіне ерекше назар аударылды. Зерттеуде көрсетілгендей, түрме ортасы тұтқындардың денсаулығына, соның ішінде олардың қалпына келу және қайта әлеуметтену қабілетіне айтарлықтай әсер етеді. Зерттеу барысында тұтқындардың психикалық және физикалық әл-ауқатын едәуір жақсартатын табиғи жарыққа қолжетімділік, қолайлы орталарға және табиғатпен байланыс әлеуметтік жұмыстың АИТВ жұқтырған тұтқындарды қолдауға бағытталған бағдарламаларының тиімділігін арттыратыны атап көрсетілген. Бұл факторларды Қазақстанның пенитенциарлық жүйесінде әлеуметтік жұмыс бағдарламаларын әзірлеу және енгізу кезінде ескеру маңызды. Сонымен қатар, түзету мекемелерінде АИТВ-ның алдын алу және емдеу бойынша сәтті бастамаларды әзірлеу және іске асыру үшін қоғамдық денсаулық сақтау, қылмыстық әділет және әлеуметтік жұмыстың көзқарастарын біріктіретін пәнаралық тәсіл қажет.

Еңбек саласындағы жанжалды жағдайларды шешу

2024-01-04T07:26:34+00:00

Жұмыс орнындағы тұлғааралық жанжалдар қайғы-қасіретті тудыратын стрестің маңызды көздерінің бірі болып табылады, өйткені олар қызметкерлерге тиесілі белгілі бір ресурстарға байланысты дау туғызады, ия болмаса белгілі бір ресурстарға негізделген қауіп төндіреді. Зерттеу жұмысының мақсаты-еңбек саласындағы жанжалды жағдайларды шешу, ұйымдағы жанжалдардың туындауын, оларды шешудегі тәжірибелердің пайда болуын шектеуге не болмаса орын алған кездегі мінез-құлықтың жеке және ұжымдық салдарын шектеуге кедергі келтіретін үшінші тараптың әрекеттерін талдауға негізделген. Жұмыста ұсынылған нәтижелер мен практикалық ұсыныстарды басқару органдарының жұмысында қолдануға болады, ұйымдардағы жанжалдарды басқаруды оқыту бойынша басқарушы персонал үшін дәріс курстарының негізі бола алады, сонымен қатар семинарларға арналған оқу құралы ретінде де қолданыла алады. Зерттеудің нәтижелері профилактиканың әртүрлі деңгейлерінің ұсынымдары, сондай-ақ жанжалды жағдайлардың алдын алу тетігін енгізу және оларды жұмыс орнында шешу жөніндегі нұсқаулық болып табылады, өйткені жанжалдардың алдын алу тетігін енгізу ұйымдардағы жанжалдарға байланысты жасырын шығындарды шектеу үшін негіз бола алады. Біз ғылыми әдебиеттерге шолу жасай келе бұл мәселенің өте маңызды екенін байқадық, өйткені жанжалдар жасырын, алайда олар жоғары шығындармен келеді және кез келген ұйым бұл мәселені өз қолына алса, оны оңтайлы шеше алатындығын мақалада баяндауға әрекет жасадық. Жұмысшыларға қойылған шектеулердің күшеюіне, олардың автономиясының төмендеуіне және еңбек ұжымдарының ыдырауына тап болған жұмысшылар көмекке мұқтаж. Мақалада ұсынылған механизмдер мен әдістер, еңбек ұжымындағы жанжал жағдайларды азайтуға, еңбек үдерісі барысында достық қатынаста тыңдай білуді қамтамасыз ете отырып, ұйымның өмірін жақсартуға арналған құралдар жиынтығын да ұсынады.

Семантикалық дифференциал арқылы студент-мұғалімдер арасында идеалды және нақты мұғалімнің бейнесін бағалау

2024-10-03T06:16:57+00:00

Бұл зерттеу 1 курс студенттері мен соңғы курс студенттері арасында идеалды және нақты мұғалімдерді қабылдаудағы айырмашылықтың бақылаушы дәлелдерін ұсынуға бағытталған. Көптеген зерттеулер оқушылардың мұғалімдерге деген жалпы көзқарасын зерттегенімен, Осгудтың мұғалімдерге қатысты семантикалық дифференциалды әдісін қолдана отырып, нақты және идеалды бейнелерге арнайы бағытталған зерттеулер тапшы болып қала береді.

Аударма және бейімдеу процестерін аяқтағаннан кейін Астана қаласындағы университеттер бойынша Педагогика және психология мамандығының бірінші және соңғы курс студенттеріне барлығы 75 (10 ер, 65 әйел) таратылды.

Таңдалған 19 биполярлық сын есімнің семантикалық дифференциалды шкалалары бойынша факторларды зерттеу және салыстыру үшін факторлық талдау жүргізілді. Сипаттамалық факторлық талдауларға (SPSS) сүйене отырып, екі санаттағы студенттер де нақты және идеалды мұғалімдердің имиджін олардың үміттері, эмоционалды резонансының жоғарылауы, коммуникативті құзыреттіліктің маңыздылығы және бағалау тұрғысынан әр түрлі қабылдағаны анықталды.

Зерттеу нәтижесін оқу бағдарламаларын әзірлеу және оқыту практикасы үшін пайдалануға болады, мұнда оқушылардың да, мұғалімнің де оқу-тәрбие процесін қабылдауын зерттеудің маңызы зор.

Психологиялық білім берудің ICUP моделі

2024-11-18T04:47:41+00:00

Мақалада психолог студенттерге арналған халықаралық құзыреттілік моделінің (ICUP) жобасының даму және жүзеге асырылу тарихы кеңінен қарастырылады, жобаны әзірлеу бағытындағы қызметтің мақсаттары, міндеттері мен мазмұны ашылып көрсетіледі; осы жобаның ұйымдастырушылық, басқарушылық және басқа аспектілері жан-жақты айқындалады. Бұл мақалада қызметі белгілі бір мәселені шешуге бағытталған арнайы шағын топтар құрудың маңыздылығы негізделіп, атап өтіледі, сондай-ақ жобаларды жүзеге асыруды жеңілдететін ұсыныстар (тиісті дәлелді теорияларды білудің қажеттілігі; қолданыс шеңберіндегі құзырет жүйелерін білу және оларды пайдалану; ынталандырудың қолжетімділігін қамтамасыз ету; төтенше жағдайлар жоспарын құру; жобаны іске асырудың барлық мерзіміне қатысудың көптеген тетіктерін ұйымдастыру, процестердің формальды және формальды емес тетіктерін құрудың жаңа және бар технологиялық құралдарды пайдалану мүмкіндігін үнемі дамыту) беріледі. Мақалада «мәдени ықыластылық», «психологиялық құзыреттілік», «модель», «психологиялық білім» ұғымдарының мәні ашылады, сонымен қатар психолог студенттерге арналған құзыреттіліктің категориялары айқындалады. Психолог-студенттер үшін ұсынылып отырған құзіреттілік моделі бакалавриат деңгейінде негізгі психологиялық құзыреттіліктерді қалыптастыру үшін білім беру бағдарламаларының мазмұнын құру немесе қайта қарау кезінде маңызды және өзекті болып табылады.

Эмоционалды интеллекттің педагогтің эмоционалды әлсіреуінің алдын алу стратегиясы ретінде қолданылуы

2024-10-17T03:51:17+00:00

Эмоционалды интеллект (ЭИ) – бұл адамдарға өз эмоцияларын, сондай-ақ басқа адамдардың эмоцияларын тануға және түсінуге мүмкіндік беретін әлеуметтік интеллект түрі. Эмоционалды интеллект – бұл өз эмоцияларын ойлар мен мінез-құлықтарды басқару үшін пайдалану қабілеті және адамдарға стрессті жеңуге және эмоционалды жанудың алдын алуға көмектесетін құнды жеке қасиет болып саналады. Эмоционалды жану – бұл эмоционалды сарқылумен, деперсонализациямен және өзін-өзі бағалаудың төмендігімен сипатталатын психологиялық жағдай. Бұл синдром жеке адамдарға да, ұйымдарға да, әсіресе оқытушы сияқты сұранысқа ие мамандықтарға зиянды әсер етуі мүмкін. Педагогтер өз жұмыстарында үлкен көлемді топтармен, өзгермелі оқу бағдарламалары, әртүрлі білім алушылар контингенті және шектеулі ресурстар сияқты көптеген қиындықтар мен талаптарға тап болады. Бұл мәселелер педагогтердің мотивациясына, өнімділігіне және жалпы әл-ауқатына теріс әсер етуі мүмкін. Сондықтан педагогтер өздерінің эмоциялары мен стресстерін тиімді басқара алатындай етіп ЭИ дағдыларын дамытып, жетілдіруі керек. Бұл мақаланың мақсаты - педагогтердің ЭИ және эмоционалды жану мәселелері бойынша бар әдебиеттерге шолу жасау, сондай-ақ білім беру ұйымдарында ЭИ жақсарту стратегияларын ұсыну. Мақалада ЭИ тұжырымдамасы, ЭИ мен эмоционалды жану арасындағы байланыс, осы салада зерттеу жүргізудің әдіснамалық принциптері, сондай-ақ педагогтердің ЭИ-ін жақсарту және жану деңгейін азайту бойынша ұсыныстар мен ұсыныстар қарастырылады.

Қазақстанда мұсылмандық діндарлық шкаласын бейімдеу

2024-06-03T06:22:54+00:00

Мақала Қазақстандағы мұсылмандық діндарлық шкаласын (MRS) бейімдеуге арналған. Зерттеудің өзектілігі – стандартталған әдістердің болмауына байланысты мұсылмандар арасындағы діндарлық деңгейінің өлшеу құралдарының қолданылмайтындығын анықтау. Діндарлық деңгейін өлшеудің психодиагностикалық құралдары негізінен христиандық конфессиялар үшін жасалған. Христиандық конфессиялардың діндарлық деңгейін өлшеудің көрсетілген диагностикалық құралдары мұсылмандар үшін қолданылмайды. Мақалада адамның діндарлық деңгейінің өлшенетін критерийлері, сондай-ақ қазақстандық популяцияда стандартталған әдістер мен әдістемелерді әзірлеу мәселелері қозғалды.

Мақалада осы мәселе бойынша негізгі әдеби мәліметтер келтірілген. Зерттеуге 226 адам қатысты. Қазақстандық зерттеу тобында мұсылмандық діндарлық шкаласын қолданудан алынған нәтижелер талданады. Мақалада Иран мен Қазақстан мұсылмандарының діндарлық деңгейін салыстыру нәтижелері келтірілген. Салыстырмалы талдау нәтижелері қазақстандық зерттелушілер тобында діндарлық деңгейінің төмен екендігін көрсетеді. Мұсылмандық діндарлық шкаласының қысқаша сипаттамасы да берілген. Мақалада аталған шкаланың сенімділігін зерттеу нәтижелері келтірілген.

Психометриялық зерттеудің нәтижелері респонденттердің орыс тіліндегі репрезентативті зерттелушілер тобына негізделген. Альфа Кронбах (0,876) нәтижесі мұсылмандық діндарлық шкаласы тест сұрақтарының ішкі реттілігінің, дәйектілігі мен сенімділігінің жоғары деңгейін көрсетеді. Қазақстандық үлгідегі мұсылмандық діндарлық шкаласын сынақтан өткізудің алынған нәтижелері ғылыми зерттеулерде пайдалану кезіндегі практикалық жарамдылығын айғақтайды.

Ұлтаралық некеде тұратын әртүрлі діни бағдардағы ерлі-зайыптылардың қарым-қатынас ерекшеліктері

2024-10-18T16:17:14+00:00

Мақалада әртүрлі ұлт өкілдерінің ерлі-зайыптылары арасындағы қарым-қатынас сипатына талдау берілген. Зерттеудің өзектілігі елімізде және жалпы әлемде ұлтаралық некелердің жоғары деңгейімен түсіндіріледі. Зерттеудің мақсаты – ерлі-зайыптылар әртүрлі діни бағдарлардың өкілдері болып табылатын этносаралық некедегі неке қатынастарының психологиялық ерекшеліктері мен мәселелерін зерттеу. Зерттеудің тәуелсіз айнымалылары ерлі-зайыптылардың ұлты мен діни бағдарының түрі болып табылады. Талдау пәні әртүрлі дінді ұстанатын ерлі-зайыптылармен ұлтаралық некедегі неке қатынастарының психологиялық сипаттамасы болып табылады. Эмпирикалық зерттеулердің әдіснамалық негізінің белсенділік принципі (С.Л.Рубинштейн, А.Н. Леонтьев, т.б.), жүйені анықтау және талдау принципі (Л.С. Выготский, Б.Ф. Ломов, т.б.), тұлғалық көзқарас (С. Л. Рубинштейн, Б. Г. Ананьев және т.б.) құрайды. Эмпирикалық бағдарламада А.Н. Волкованың “Некедегі рөлдік үміттер мен ұмтылыстар” әдістемесі, «Отбасындағы қарым-қатынас» (Ю.Е. Алешина, Л.Я. Гозман, Е.М. Дубовская) әдістемесі; «Конфликт жағдайында ерлі-зайыптылардың өзара әрекеттесу сипаты» (Ю.Е. Алешина, Л.Я. Гозман, Е.М. Дубовская) әдістемесі қолданылды. Ерлі-зайыптылардың діни бағдарын анықтау үшін И.М.Богдановскаяның «Діни бағдар сауалнамасы» және Г.Олпорт, Д.Росстың «Діни бағдар шкаласы» пайдаланылды.

Бұл зерттеу тақырыбы пәнаралық болып табылады және әлеуметтік психология, отбасы психологиясы мен этнопсихология аспектілерін қамтиды. Зерттеу нәтижелерінде отбасылық кеңес беру аясында неке қатынастарының ерекшеліктерін зерттеу және некелік өзара әрекеттестік жүйесінің бұзылуы мәселелерін шешуде ері мен жұбайының діни бағдарын анықтаудың маңыздылығы атап көрсетілді.

Бала – ата-ана қарым-қатынасының ана мен қыз диадасындағы копинг стратегияға әсері

2024-06-06T19:04:00+00:00

Даму психологиясы саласындағы ғылыми әдебиеттерді талдауға сәйкес, баланың тұрақты психикасының қалыптасуында ана рөлі басым орын алады. Дегенмен, бұл ана-қыз диадының басқа диадтармен салыстырғанда жақындықтың өзіндік ерекшелігі бар. Қызының анасымен қарым-қатынасының тәжірибесі жасөспірім қыздардың белгілі бір стресстік жағдайларды жеңу қабілетіне әсер етеді, сонымен қатар қызының сенімді мінез-құлқы мен өзін-өзі бағалауының қалыптасуына ықпал етеді. Біздің мақала қыздардың стресстік жағдайларда копинг стратегияларын таңдауына әсер ететін фактор ретінде ана мен қыз диадасындағы бала мен ата-ана қарым - қатынасы мәселесіне арналған. Жұмыста аналарды қыздарының көзімен тәрбиелеудің көзқарастары, мінез-құлқы мен әдістері сипатталған, сонымен қатар қыздардың күресетін мінез-құлықтың белгілі бір түрлерін қолдану ерекшеліктері келтірілген. Ата-ана мен бала қарым-қатынасы және жеткіншектердің копинг стратегиялары арасындағы байланыстардың корреляциялық талдауы Пирсон корреляциясымен ұсынылған: ана тарапынан психологиялық қабылдау стресстік жағдайларда қолдау іздеуге әсер етеді; ананың бақылауы, қатаңдығы және қашықтағы позициясы жасөспірім қыздарда қиын жағдайлардан аулақ болуға әкеледі.

Ғылыми жетекші мен докторант арасындағы қарым-қатынас: өлшем шкаласының апробациясы

2024-08-27T12:43:30+00:00

Ғылыми жетекші мен докторант арасындағы қарым-қатынас диссертациялық зерттеудің сәтті аяқталуын анықтайтын негізгі фактор болып табылады. Осыған орай, бәсекелестіктің күшеюі мен докторантураның білім сапасына қойылатын талаптардың жоғарылауына байланысты ғылыми жетекшілер мен докторанттар арасындағы қарым- қатынасты өлшейтін объективті және сенімді құралдардың болуы маңызды. Бұл зерттеу сенімділікті тестілеуді және фактор құрылымын сәйкестендіруді қоса алғанда, докторанттар мен докторанттардың жетекшілерімен тәжірибесін бағалау үшін өлшем шкаласын әзірлеуге және тексеруге бағытталған. Зерттеуге 85 респондент, оның ішінде докторанттар, PhD, қорғаусыз бітірушілер қатысты. Әдістеме ретінде сипаттамалық статистика, Кронбахтың Альфа статистикасы (α = 0.94) және факторлық талдау қолданылды. Зерттеу нәтижелері респонденттердің докторантурада оқу кезіндегі ғылыми жетекшімен қарым-қатынас тәжірибесі туралы әсерлерін сипаттайтын шкалаларды әзірлеуге негіз болған үш жасырын компонентті анықтауға мүмкіндік берді. Өлшенген негізгі аспектілер зерттеу ынтымақтастықтың позитивті тәжірибесі, ғылыми жетекшінің кәсіби құзыреттілігі, көрсетілетін қолдау және ынтымақтастықтың жағымсыз аспектілері (докторанттарды пайдалану) болды. Алынған нәтижелер ұсынылған шкала мен сенімділік көрсеткіштерінің психометриялық қасиеттері перспективалы екенін көрсетеді. Зерттеудің практикалық маңыздылығы мынада: ғылыми жетекшімен қарым-қатынас тәжірибесін бағалау шкаласы ғылыми жетекшілер мен докторанттар арасындағы өзара әрекеттесуді жақсартуға бағытталған білім беру стратегияларын әзірлеумен қатар, ғылыми жетекшілік сапасын бақылау құралы ретінде пайдаланылуы мүмкін. Бұл араздықтың азаюы мен диссертациялық зерттеулерді табысты жүзеге асыруға ықпал етеді.

Психологиялық қорғаныс механизмдері мен копинг тұлғаның мінез-құлқын субьективті реттеуші ретінде зерттелуі

2024-10-16T20:26:57+00:00

Мақалада психологиялық қорғаныс механизмдері мен копинг мінез-құлықтың өзара ортақ сұрақтары талданады. Психологиялық қорғаныс механизмдері мен копинг тұлға әрекетіне субьективті реттеуші компоненттері айқындалады. Зерттеудің мақсаты психоаналитикалық әдістемелер арқылы психологиялық қорғаныс мен копингтің басым стратегияларын анықтау болып табылады. Осы мақсат келесі міндеттер арқылы орындалады: біріншіден, психологиялық қорғаныс механизмдері мен копинг ұғымдары жайында теориялық-әдіснамалық талдам жасау; екіншіден, В.В. Бойко ұсынған психологиялық қорғаныс механизмдерін диагностикалау әдісі арқылы психологиялық қорғаныс механизімі мен копингтің басым стратегияларын анықтау; үшіншіден қорғаныс стилдері мен копинг стратегиялардың тұлғаның өмірлік жағдайға бейімделудегі өзара байланысын зерттеу.

Заманауи психологиялық зерттеулерге теориялық шолу жасалып тақырыптың практикалық мәнділігі нақтыланды. Оның ішінде шетелдік ғалымдардың E. Grebot, B. Paty, N. Girard, Giuseppe M, Perry J., ресейлік ғалымдар Крот А., Соколова А., қазақстандық зерттеушілер Байтемирова К., Лазарева Е. Құсайынов А., Нұрғалиева С. және т.б. еңбектері қаралды, ортақ пікірлері жинақталды. Жалпы айтқанда психологиялық қорғаныс пен копинг-стратегияларды коммуникативті мінез-құлықтың психотехникалары ретінде зерттеліп жүргені анықталды.

Зерттеу нәтижелері тұлғаның қорғаныс механизмдері мен копингтік әрекеттері белгілі бір жағдайда мінез-құлықты субьективті реттеуші компоненттері ретінде өзарабайланыста екенін айқындады. Олар өмірдің кез-келген жағдайында тұлғаның мінез-құлқының өзін-өзі реттеу заңдылықтарын толық түсінуге ықпал етеді. Мақала мазмұнындағы ой-пікірлер психологиялық кеңес беру, психологиялық ағартушылық, түзету мен терапиялық жұмыс барысында тәжірибеде қолданылуы мүмкін.

К. Корпела әріптестерімен құрастырылған «Қалпына келтіру нәтижелері шкаласы» (ROS): бейімделу және алдын ала психометриялық бағалау

2024-09-02T14:39:03+00:00

Қалпына келтіру – адамның табиғатпен байланысын зерттеуде кеңінен қолданылатын экологиялық психология туралы ұғымы. Осы ұғымның көптеген түсіндірмелері бар. Бұл көбінесе стрестен және/немесе психикалық шаршаудан кейін когнитивті-аффективті қалыпқа келу деп түсініледі. Бұл тұжырымдама табиғатпен қарым-қатынастың психологиялық артықшылықтарын зерттеу үшін пайдалы. Өзіндік есеп беру әдістемелерінің ішінде қалпына келтіру нәтижелерінің шкалалары және қоршаған ортаның қалпына келтіретін әлеуеттің шкалалары ажыратылады. Біріншісін өлшеудің орыс тіліндегі әдістері табылмады. Осыған байланысты, бұл еңбектің мақсаты Қалпына келтіру нәтижелері шкаласының орыс тіліндегі бейімделу болып табылады. Бұл сауалнаманы К.Корпела әріптестерімен әзірлеген (Restoration Outcome Scale – ROS, 2008). Сауалнама Р.Каплан мен С.Капланның зейіннің қалпына келтіру теориясына және Р.Ульрихтің стрестен қалпына келтіру теориясына негізделген. ROS когнитивті-аффективті қалпына келтірудің есте қалған сезімдерін өлшейді. 120 орта жастағы респонденттердің, негізінен қала тұрғындарының, деректері талданды. Қатысушылардан олардың табиғатпен қарым-қатынастағы әдеттегі тәжірибесі туралы сауалнама жүргізілді. Категориялық негізгі компоненттерді талдау ROS орыс нұсқасы үшін (сонымен қатар ағылшын нұсқасы үшін) бір факторлы құрылымды анықтады. Кронбахтың альфа мәні 0,89. Құрылым сәйкестілігі диспозициялық витальностьпен және табиғатпен байланыстылық өлшемдерімен болжанған корреляция арқылы қолдау тапты. Әйелдер тобында ROS жоғары көрсеткіштері анықталды. Зерттеудің шектеулері – іріктеме көлемінің аздығы, жыныс пен жастың теңгерімсіздігі (көбірек әйелдер; тек орта жастағы респонденттер) және табиғатпен байланыстың жоғары көрсеткіштері. Нәтижелер ROS сауалнаманың келешегін көрсетеді, ол үлкен үлгілерде қосымша психометриялық сараптаманы қажет етеді.