Сезімтал сұрақтарды сұрауға арналған әлеуметтанудағы эксперименттік әдістер: тізімдік эксперимент мысалы

Аңдатпа

Бұл мақала әлеуметтанудағы сезімтал сұрақтарды шешу үшін қолданылатын
эксперименттік әдістерді зерттейді. Сезімтал сұрақтар – заңсыз әрекеттер, табу және жыныстық
мінез-құлық сияқты әлеуметтік стигматизацияланған немесе тыйым салынған тақырыптарды
қамтитын сұрақтар. Сезімтал сұрақтарды зерттеу үшін дәстүрлі сауалнама әдістерін пайдалану
жауап берудің бұрмалануына немесе әлеуметтік сұранысқа бейімділікке әкелуі мүмкін. Осы
шектеулерді жеңу үшін ғалымдар тізімдік эксперимент сияқты инновациялық эксперименттік
әдістерді әзірледі.
Тізімдік эксперимент респонденттерге элементтер тізімін беретін сауалнамаға негізделген әдіс
болып табылады және олардан тізімде қанша элементті бастан өткергенін немесе мақұлдайтынын
сұрайды. Тікелей сұрақ қоюдан айырмашылығы, бұл әдіс респонденттерге өз пікірлерін жасырын
түрде білдіруге мүмкіндік береді және дұрыс жауап беруге бағытталған әлеуметтік сұранысты
төмендетеді. Сонымен қатар, тізімдік эксперимент жеке жауаптарды көрсетпей-ақ сезімтал мінезқұлық немесе көзқарастардың таралуын бағалай алады, бұл оны әсіресе саяси немесе әлеуметтік
сезімтал тақырыптарды зерттеуде пайдалы етеді.
Бұл мақалада тізімдік эксперименттің теориялық негіздері, дизайны және орындалуы
сипатталған. «VOSviewer» бағдарламасының көмегімен «scopus» деректер базасы негізінде
библиографиялық талдау жүргізілді. Сонымен бірге бұл әдістің басқа эксперименттік
әдістемелермен салыстырғандағы артықшылықтары мен шектеулері талқыланып, оның социологиялық зерттеулердегі кейбір практикалық қолданылуын атап көрсетеді. Жалпы, бұл
мақала тізімдік экспериментке және оның әлеуметтанулық зерттеулерді ілгерілетуге қосқан үлесіне
толық шолу жасайды.