Бөкей домбыраларының пернелік жүйесі зерттеу домбырашыларды оқытудың педагогикадық әдісі ретінде

Аңдатпа

Соңғы жылдары Қазақ домбырасының ладо-дыбыстық құрылымы туралы түсінік қалыптастыруға мүмкіндік беретін бірқатар зерттеулер жүргізілді. Алайда олардың /ладов/ аймақтық ерекшелігі зерттелмеген. Мақаланың мақсаты Жетісу Б. Мүптекеевтің домбыра зерттеулері негізінде Бөкей дәстүрінің домбыра дыбыс жүйесінің ерекшеліктерін ашу. Мақалада алдымен Болат Қаракұлов
ұсынған домбыраның ладо-дыбыстық құрылымын зерттеуде жүйелі тәсіл қолданылады, сонымен қатар
Т.Әсемқұловтың мақаласында қамтылған ладков - перне атауларының сипаттамасында жалғасады. Болат
Қаракұлов перненің домбырада орналасу тәртібін бірінші болып салыстырып, ладков-таңу жүйесінің
аймақтық ерекшеліктері бар деген қорытындыға келді. Б. Муптекеевтің зерттеуінде Шығыс Қазақстан
домбырасының мойнындағы таңғыштарды зерттеу жүйелі сипатқа ие болды. Ұсынылып отырған мақаланың міндеттеріне Батыс Қазақстан домбырасының ерекшелігін салыстыру және талдау кіреді. Бөкей
мектебінің домбыралары бекітілген пернемен сипатталады A, h, d, e, ал фреттер: c және f қозғалмалы
болып қалады. Ладков-таңу жүйесіне ерекше назар аударған композиторлар домбыра, қозғалмайтын
таңғыштардың нәтижесінде алынған дыбыстың арқасында аталған музыкалық аспаптардың барлығында
Құрманғазының «Сарыарқа»күйіне тән жылжымалы B-Сарыарқа пернесі болады. Сонда бұл құбылыс
Бөкей домбыраларына тән деген қорытынды жасауға болады.