Кеңестік Қазақстандағы жоғары білім беру жүйесінің даму мәселесі
Қаралымдар: 293 / PDF жүктеулері: 196
Кілт сөздер:
жоғары білім беру, жоғары оқу орындары, қабылдау, аспирантура, Кеңестік ҚазақстанАңдатпа
Бұл мақалада Кеңестік кезеңдегі Қазақстандағы жоғары білім беру жүйесінің даму
жолы жоғары оқу орындарының құрылуы мен бағыты, жоғары оқу орындарына оқуға қабылдау
мен аспирантура тұрғысынан қарастырылады. Зерттеудің мақсаты – республикадағы жоғары білім
беру жүйесінің қалыптасу және даму тарихын талдау. Әдістемелік құрал ретінде құжаттарды талдау әдісі қолданылды. Зерттеу нәтижесі жоғары білім беру жүйесінің Кеңестік жүйеге бағынатын
әрі қызмет көрсететін құрамдас бөлігі болғанын көрсетеді. Оның дамуы мен кеңеюі ең алдымен
экономикалық жоспарлаумен, өнеркәсіптік қажеттіліктермен және идеологиялық басымдықтармен
айқындалды. Сондықтан Кеңестік кезең бойы жоғары оқу орындары үздіксіз ашылып, олардың
саны тұрақты түрде өсіп отырды. Бұл үдеріс студенттер санының өсуімен қатар жүрді. Жоғары оқу
орнына түсу мүмкіндігінің артуы оқыту формасының әр түрлілігі және жоғары оқу орындарының
негізгі кампустарынан басқа көптеген аймақтық филиалдары мен факультеттерінің құрылуының
арқасында мүмкін болды. Нәтижесінде медициналық институттарды қоспағанда, барлық жоғары
оқу орындарында күндізгі бөліммен қатар оқу сырттай немесе кешкі бөлімдерде, кейде екеуінде
де жүргізілді. Алайда жоғары оқу орнынан кейінгі білім салыстырмалы түрде баяу дамыды.
Өз кезегінде мемлекеттік саясат техникалық ғылымдарға көбірек көңіл бөлді. Оған техникалық
мамандықтарға мемлекеттік квоталардың көп бөлінуі және осы бағыттар бойынша кандидаттық
және докторлық дәрежесі бар оқытушылардың пайызы жоғары болғаны дәлел.
Әдебиеттер тізімі
References
Ahn, E.S., Dixon, J., & Chekmareva, L. (2018). Looking at Kazakhstan’s Higher Education Landscape: From Transition to Transformation Between 1920 and 2015. In Huisman J., Smolentseva A., Froumin I. (eds), 25 Years of Transformations of Higher Education Systems in Post-Soviet Countries (pp. 199–227). Palgrave Studies in Global Higher Education. Palgrave Macmillan, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-319-52980-6_8
Kyzykeyeva, A., & Oskolkova, A. (2011). Historical Aspects of Higher Education in the Republic of Kazakhstan. The Kazakh-American Free University Academic Journal 3 (2011). Retrieved March 30, 2022, from http://www.kafu-academic-journal.info/journal/3/51/
Bowen, G.A. (2009). Document Analysis as a Qualitative Research Method, Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40. https://doi.org/10.3316/QRJ0902027
Prokofiev, M.A. (1961). The Soviet Higher Education. International Educational Studies and Documents. France: UNESCO 39, 5-15.
Kuzminov, Ia.I., Semenov, D.S., & Froumin, I.D. (2015). The Structure of the University Network: From the Soviet to Russian “Master Plan”. Russian Education & Society, 57(4), 254-321.
https://doi.org/10.1080/10609393.2015.1068576
Жуламанов, К. Д. Высшая школа республик Средней Азии и Казахстана (1961-1975 гг.). - Акад. наук КазССР; Ин-т истории, археологии и историографии им. Ч. Ч. Валиханова - Алма-Ата: Наука, 1981. – 118 с.
Merkuriev, S. (1991). ‘Soviet’ Higher Education in a Changing Political, Social and Economic Context. Prospects 21, 413–420. https://doi.org/10.1007/BF02336448
Катаев, Т. К. Высшая школа Советского Казахстана. - Алма-Ата: Казахстан, 1986. – 341 с.
Smolentseva, A., Huisman, J., Froumin, I. (2018). Transformation of Higher Education Institutional Landscape in Post-Soviet Countries: From Soviet Model to Where? In Huisman, J., Smolentseva, A., Froumin, I. (eds), 25 Years of Transformations of Higher Education Systems in Post-Soviet Countries (pp. 1–43). Palgrave Studies in Global Higher Education. Palgrave Macmillan, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-319-52980-6_1
Жаманбаев, К. Ж. Высшая школа в Казахстане: Исторический опыт Коммунистической партии Казахстана по руководству высшей школой за 50 лет (1920-1970 гг.). - Алма-Ата: Казахстан, 1972. – 182 с.
Froumin, I., Kouzminov, Y., & Semyonov, D. (2014). Institutional Diversity in Russian Higher Education: Revolutions and Evolution. European Journal of Higher Education, 4(3), 209-234. https://doi.org/10.1080/21568235.2014.916532
Государственный комитет статистики РК. Региональный статистический ежегодник Казахстана / - Алматы: Казинформцентр, 1993. – 315 c.
Государственный комитет статистики КазССР. Статистический ежегодник Казахстана 1990 год / - Алма-Ата: Казинформ, 1991. – 158 c.
OECD. (2007). Higher Education in Kazakhstan. Paris: OECD Publishing.
UNICEF. (1999). Women in Transition, Regional Monitoring Report №6. Florence: UNISEF International Child Development Centre
UNICEF. (2001). A Decade of Transition, Regional Monitoring Report №8. Florence: UNISEF Innocenti Research Centre.
Центральное статистическое управление СССР. Высшее образование в СССР: Статистический сборник / - Москва: Госстатиздат, 1961. - 254 c.
